Le Silence de la mer

º 5:26

× ما آدم‌ها هميشه ديد ِ بدبينانه به رفتارهای ِ ديگران در برابر ِ خودمون داريم. اين يه چيز ِ تقريبن همه‌گير⁀ئه و ربط ِ چندانی به «خوش‌بيني» و «بدبيني» ِ معروف نداره. آدم‌های ِ خوش‌بين هم حتا، به رفتارهای ِ روبه‌رو بدبين اند. البته گاهی هم درست برعکس ِ اين⁀ئه. ولی اين، تنها در دوره‌های ِ کوتاهی از زنده‌گی، اون هم فقط نسبت به يه آدم در هر دوره‌ پيش می‌آد. دوره‌ئی که واکنش‌ها بر پايه‌ی ِ چيزی که معمولن «عشق» ناميده می‌شه، بيش از اندازه‌ خوش‌بينانه می‌شه. آدم همه‌ی ِ رفتارهای ِ طرف ِ ديگه رو پسنديده و دل‌خواه می‌بينه، به هر حرکت‌اش علاقه نشون می‌ده و ستايش‌اش می‌کنه. اين، توی ِ جاهايی مثل ِ ايران، به خاطر ِ ناشناس بودن ِ مرد و زن برای ِ هم، بيش‌تر پديد می‌آد. چيزی که می‌خوام درباره‌ش بگم، اين دوره نيست. چون اين رو پذيرفته می‌گيرم که چنين دوره‌هايی کوتاه هستند و به هم‌اين خاطر کم‌ارزش. البته، ناگفته نمونه که گاهی يک روز ِ زنده‌گي ِ آدم می‌تونه به همه‌ی ِ عمرش بيارزه.
دوره‌های ِ خوش‌بيني و اعتماد ِ «عاشقانه» کوتاه‌تر از اون هستند که به چشم می‌آد. يعني، آدم‌ها بعد از شايد چند روز يا چند هفته، کم‌کم از خوش‌بيني‌شون کاسته می‌شه، تا جايی که می‌رسه به حالت ِ عادي يعني بدبيني ِ همه‌گير. اين ديدگاه نسبت به کسی که طرف ِ عشق بوده، می‌تونه پيش‌تر هم بره و به افراط در نگاه ِ بدبينانه برسه. در چنين جايی پیْ‌وند به‌کلي فروپاشيده و بردباري ناممکن⁀ئه. اما در بيش‌تر ِ موارد، در پیْ‌وندهای ِ «رسمي» به دلايل ِ «مصلحت‌انديشانه»، خودآگاه يا ناخودآگاه، اين نگاه در حد ِ معمول می‌مونه. نگاه ِ زن و مرد به هم، چيزی مثل ِ نگاه ِ اون‌ها به ديگران می‌شه و خيلی زياد مثل ِ نگاه‌شون به پدر و مادرشون. آدم، زمانی که پا به بزرگ‌سالي می‌ذاره (اگه بشه گفت) به‌شدت در برابر ِ رفتار ِ پدر و مادر يا هر کسی که «مراقب» و «مواظب» می‌دونه واکنش‌های ِ بدبينانه نشون می‌ده. چه‌را هيچ‌کس براش پند و اندرز خوش‌آيند نيست؟ چه‌را اين که «من که ديگه بچه نيستم» يه گفتار ِ کليدي⁀ئه در برابر ِ والدين؟ چه‌را همه از «کودک بودن»شون در نگاه ِ پدر و مادر ناخوش‌نود اند؟ همه‌ی ِ ما واکنش‌های ِ زيادی رو در برابر ِ اين رفتار به ياد داريم.
ما با هم‌اين سرشت، «عاشق» می‌شيم، کسی رو به زنده‌گي‌مون می‌کشيم و خودمون وارد ِ زنده‌گي‌ش می‌شيم. از دوران ِ آشنايي‌ها می‌گذريم. با هم بودن، ما رو وابسته می‌کنه، چيزی که پايه‌ئی می‌شه برای ِ حس ِ «پاس‌داري» و «نگه‌باني» از کسی که دوست‌اش داريم (اين‌جا رو به ياد داشته باش!). رفتارمون بسيار نزديک می‌شه به رفتار ِ پدر و مادری که «دل‌واپس» و «نگران» ِ فرزندش⁀ئه. به خودمون حتا برای ِ چنين احساسی آفرين می‌گيم. اما، در برابر ِ هم‌اين احساس تاب نمی‌آريم. واکنش نشون می‌ديم و اندک‌اندک برقراي ِ رابطه و گفت‌وگو سخت می‌شه. برداشت‌های ِ نادرست و ناگوار از هر کنش و گفته‌ی ِ ديگري جای ِ لذت و خوش‌آيندي رو می‌گيره و درگيري آغاز می‌شه.
گاهی خيلی زود به چنين جائی می‌رسيم و راه ِ جدائي باز⁀ئه (هر چند کسی که يه چنين چيزی براش پيش اومده، سختي و دش‌واري ِ دوره‌ی ِ «نقاهت» رو می‌دونه. با اين همه، زمان که بگذره، می‌فهمه که چه بخت‌يار بوده و نيک‌انجام).
گاهی هم دير می‌شه و بدبختانه، به‌ويژه تو جاهايی مثل ِ ايران، بريدن سخت⁀ئه. نه به دلايل ِ احساسي که بيش‌تر به دلايل ِ اجتماعي و حقوقي. چيزی که «شبح» ِ عزيز در گفتارهاش درباره‌ی ِ «عشق و ازدواج» به اون پرداخته، بيش‌تر اين‌جای ِ قصه رو نشونه گرفته. يعني اين گزينه درست گرفته شده که «هر پیْ‌وندی به سرانجام ِ يک‌سانی میرسه که دوري ِ روحي و احساسي ِ مرد و زن از هم⁀ئه و بنابراين، کنار ِ هم موندن، از ناچاري⁀ئه، به دلايل ِ حقوقي-مالي و يا اجتماعي-خان‌واده‌گي مثل ِ بچه‌داشتن» (البته اين برداشت ِ من⁀ئه). با پذيرش ِ اين گزينه، ناگفته پيدا⁀است که دوره‌های ِ کوتاه ِ احساس ِ عاشقانه دل‌پذيرتر⁀ئه، به‌ويژه که آدم، افزون بر سبک‌بالي ِ عاشقانه، سبک‌بار هم هست. کسی که دوست‌اش داری باری بر دوش‌ات نمی‌ذاره (البته اگه چشم ببنديم به خرج‌تراشي‌ها و ناز و عشوه‌های ِ گرون‌بها). در برابر، پیْ‌وند ِ رسمي و «منگوله‌دار» بخوایْ‌نخوایْ آدم رو زير ِ هزار بار ِ پيش‌بيني‌نشده می‌بره، پيش‌بينی‌شده‌هاش پيش‌کش.
چيزی که ام‌شب من رو به نوشتن ِ اين‌ها واداشته، اين⁀ئه که ما بيش‌تر از دو چيز شاکي هستيم. يکي هم‌اون که پيش‌تر درباره‌ش گفتم، يعني اين که زير ِ نگاه ِ «مراقب»ی هستيم که آزادي رو از ما می‌گيره و ديگه اين که بارهای ِ اين زنده‌گي بيش از اندازه‌ئی⁀ئه که گمون می‌کرديم و گمون می‌کنيم بايد باشه. يه چيز ِ ديگه هم که گاهی گفته می‌شه، هم‌انديشه و هم‌ديد نبودن ِ زن و مرد با هم⁀ئه که با «عدم ِ تفاهم» و يه چنين «اصطلاح‌های ِ مبتذل» بيان می‌شه. اين يکي رو من به هيچ رو نمی‌تونم از آدم‌هايی بپذيرم که دوره‌ئی پر از احساس و هم‌فکري‌های ِ عاشقانه داشتن. کي⁀ئه که ندونه که دريافت و آشنايي، در درازمدت، زير ِ آف‌تاب ِ دوست‌داشتن و باهم‌بودن رشد می‌کنه. کي⁀ئه که به شنيدن ِ «با هم تفاهم نداريم» نخنده و بپذيره که گير جای ِ ديگه نيست. من، اين‌جا، تنها درباره‌ی ِ پیْ‌وندهای ِ آگاهانه، با ريشه‌های ِ عاشقانه حرف می‌زنم. پیْ‌وندهايی که با پشت‌وانه‌ی ِ آشنايي ِ به‌نسبت دراز‌مدت انجام می‌گيره. افزون بر اين، پیْ‌وند در گفتار ِ من نه به معنای ِ «ازدواج ِ رسمي و سند‌خورده»، که به معنای ِ هر گونه زيستن ِ با هم⁀ئه. چه‌را که گمون می‌کنم اين درگيري‌ها و تنش‌ها نه فقط بين ِ زن و مرد ِ رسمي که بين ِ جفت‌های ِ هم‌زيست هم رخ می‌ده.
برگرديم به نخستين مشکل در پیْ‌وند ِ زن و مرد، يعني ناخوش‌نودي از زير ِ نگاه ِ «مراقب» بودن. آدم‌ها پس از بلوغ و استقلال از خان‌واده، خودشون رو رها و آزاد می‌دونن و می‌پذيرن. اين حسی⁀ئه که با هر تحريکی واکنش‌های ِ دفاعي بروز می‌ده، مگر زمانی که آدم به حس‌های ِ کودکانه می‌رسه. تو دوران ِ کودکي همه‌ی ِ ما نياز به نگه‌باني و پاس‌داري‌های ِ مادرانه داريم. با کم‌کم بزرگ شدن اين توجه و مراقبت رو مزاحم می‌بينيم، تا حدی که حتا از دل‌واپسي‌ها و نگراني‌های ِ پدر و مادر برآشفته می‌شيم. در آغاز ِ دوره‌های ِ عاشقانه، مرد و زن اين نياز ِ ناخودآگاه رو با زير ِ نگاه ِ ديگري بودن پر می‌کنن و افزون بر اين، ديگري رو زير ِ بال ِ خودشون می‌گيرن. اما با گذر ِ زمان، اين زير ِ نگاه بودن آزارنده می‌شه، سخت و دربندگيرنده می‌شه. پيدايش ِ بچه اين نگاه رو برمی‌گردونه به سوی ِ اون و مرد و زن کم‌تر به هم توجه می‌کنن. شايد به هم‌اين خاطر⁀ئه که بچه‌دارشدن برای ِ آدم‌ها دل‌پذيرتر⁀ئه و حتا گاهی بيش‌تر از خود ِ ازدواج... افسوس!... ما تاب ِ احساس ِ کودکانه داشتن رو نداريم و هرگز ارزش و لذت ِ «دل‌واپسي»ها و «پاس‌داري»های ِ ديگري رو نمی‌فهميم. چون وقتی بزرگ می‌شيم رهايي رو در نبود ِ نگاه و مراقبت ِ پدر و مادر می‌بينيم. ما هرگز اين رو نمی‌پذيريم که اگه مرد از ما بپرسه «تا اين وقت ِ شب کجا بودی؟» به‌ خاطر ِ اين⁀ئه که «دل‌واپس» و «نگران» بوده برامون. باور نمی‌کنيم که اگه زن می‌گه «شب زود برگرد!» حس ِ «پاس‌داري» و «نگه‌باني»ش رو داره بروز می‌ده. اين، هم‌اون⁀ئه که پيش‌تر گفتم، ما هميشه با ديد ِ بدبينانه نگاه می‌کنيم مگر تو روزهای ِ آغاز ِ يه دوره‌ی ِ عاشقانه که شنيدن ِ اين چيزها رو لذت‌بخش می‌دونيم. اين لذت چه‌را دووم نمی‌آره؟ چه‌را نمی‌ذاريم کودکي در ما بمونه و از «پاس‌داري» و «نگه‌باني» و «ايمني» لذت ببره. چه‌را هميشه خواست ِ ما و سفارش ِ ما به زن‌ها و مردها اين⁀ئه که از «مثل ِ بچه رفتار کردن با هم‌سرشون» پرهيز کنن، و نه برعکس. چه‌را هرگز کسی نمی‌گه که «مثل ِ بچه بودن برای ِ ديگري به‌علاوه‌ی ِ مثل ِ بچه‌ئی از ديگري پاس‌داري کردن» نه‌تنها شادي‌بخش⁀ئه، که مثل ِ دو آينه‌ی ِ روبه‌رو شادي و دوستي رو به ابد می‌رسونه، گذشته از اين که به خودي ِ خود «ضريب ِ ايمني ِ هم‌زيستي» رو بالا می‌بره...

در پايان يه چيز ناگفته نمونه: – «آقايون! خانم‌ها! اين همه حرف به معنای ِ اين نيست که هر رفتار ِ شما به دليل ِ توجه و لطف ِ شما به ديگري انجام می‌شه! برعکس، اول بپذيريد که مورد ِ توجه قرار بگيريد، اون وقت...»